Διλήμματα ζωής και θανάτου (ΝΕΑ)

ΤΟΥ ΑΝΔΡΕΑ ΚΑΡΑΜΠΙΝΗ*

*Ο Ανδρέας Καραμπίνης είναι γιατρός- εντατικολόγος, διευθυντής της Μονάδας Εντατικής Θεραπείας στο Γενικό Κρατικό Νοσοκομείο Αθηνών.

Με δεδομένη τη σοβαρή έλλειψη κρεβατιών η επιλογή των ασθενών που έχουν ανάγκη από νοσηλεία στη ΜΕΘ αποτελεί ένα διαρκές ηθικό ζήτημα για τους γιατρούς

Η γενική εφημερία τελείωσε κακήν κακώς. Χίλιοι πεντακόσιοι ασθενείς επισκέφθηκαν τα επείγοντα εξωτερικά ιατρεία- 170 οι εισαγωγές. Πήραμε έναν πολυτραυματία 30 χρόνων από τη Χαλκίδα.

Κλασικό, καθημερινό τροχαίο ατύχημα σε επαρχιακή πόλη. Είναι οικοδόμος, πατέρας δύο ανήλικων παιδιών, που επιστρέφοντας κατάκοπος από τη δουλειά του αποκοιμήθηκε στο τιμόνι του αυτοκινήτου του...

Παρέμεινε οκτώ ώρες στο τοπικό νομαρχιακό νοσοκομείο, διασωληνώθηκε και, αφού δεν υπήρχε Μονάδα Εντατικής Θεραπείας, «πακεταρίστηκε» από το ΕΚΑΒ και μεταφέρθηκε στο Γενικό Κρατικό Αθηνών που εφημέρευε. Δέκα άτομα με περιμένουν έξω από την Εντατική. Στα πρόσωπά τους διακρίνεις μια βαθιά θλίψη και αγωνία. Πριν καλά καλά ανοίξω την πόρτα του γραφείου είναι πάνω μου. Οι περισσότεροι κλαίνε για τον πολυτραυματία συγγενή τους. Οι πιο ψύχραιμοι διαμαρτύρονται για την κατάντια του συστήματος και για την «εγκληματική καθυστέρηση» στο επαρχιακό νοσοκομείο.

Όλοι τους μεροκαματιάρηδες. Αγνοί άνθρωποι, με αξιοπρέπεια.

Δεν καταλαβαίνουν γιατί η Πολιτεία δεν φρόντισε όπως έπρεπε τον άνθρωπό τους.

«Έλληνας φορολογούμενος είμαι σαράντα χρόνια» φωνάζει με λυγμούς ο πατέρας του ασθενούς.

Μέχρι και τους τοπικούς βουλευτές και πολιτευτές επιστράτευσαν, μου λένε, για να βρουν κρεβάτι στην Εντατική. Τους καθησυχάζω.

«Νέος είναι, θα τα καταφέρει» τους λέω με ειλικρίνεια και τους επισημαίνω ότι το πολιτικό μέσο δεν έπαιξε κανένα ρόλο για την εισαγωγή του στην Εντατική.

Κατά τη διάρκεια της πρωινής επίσκεψης ανακαλύπτουμε ότι υπάρχουν στο νοσοκομείο και άλλοι δύο διασωληνωμένοι στις παθολογικές κλινικές. Ένας εικοσιπεντάχρονος χρήστης τοξικών ουσιών σε κώμα από υπερβολική χρήση ηρωίνης και μια ηλικιωμένη με πνευμονία...

Δεν έχουμε διαθέσιμο κρεβάτι στη ΜΕΘ.

Αρχίζει μια επώδυνη διαπραγμάτευση για την πιθανή ανταλλαγή ασθενών. Έχουμε τη δυνατότητα να μεταφέρουν σε άλλο τμήμα του νοσοκομείου ασθενή μας σε χρόνια φυτική κατάσταση που δεν χρήζει πια εντατικής νοσηλείας και να επιλέξουμε έναν από τους διασωληνωμένους.

Η τεχνητή παράταση της ζωής προκαλεί καθημερινά στον εντατικολόγο συνειδησιακά διλήμματα, όπως: πόσο ηθικό είναι να παρατείνουμε χωρίς όρια τη μηχανοεξαρτώμενη ζωή και για πόσο;

Τραγικό προνόμιο. Η επιλογή είναι δύσκολη. Οι συνεργάτες μου διαμαρτύρονται που πρέπει να επιλέξουμε. Έπειτα από έντονη συζήτηση, έχω το τραγικό προνόμιο ως διευθυντής να επιλέξω.

Το κριτήριο είναι απλό και μας απελευθερώνει από συνειδησιακές αγωνίες: επιλέγουμε τον ασθενή που ήρθε πρώτος στο νοσοκομείο και αναθέτουμε στο ΕΚΑΒ να αναζητήσει σε άλλο νοσηλευτικό ίδρυμα κρεβάτι σε ΜΕΘ για τον δεύτερο διασωληνωμένο ασθενή.

Η Μονάδα Εντατικής Θεραπείας είναι ένας «χώρος ζωής» όπου εξειδικευμένο ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό με την αξιοποίηση της πιο σύγχρονης τεχνολογίας υποστηρίζει, αντιμετωπίζει και θεραπεύει ασθενείς με ανεπάρκεια ενός η πολλών οργάνων. Ταυτόχρονα όμως η ΜΕΘ είναι ένας χώρος με έντονη την παρουσία του θανάτου. Συχνά προβλέψιμου και δυστυχώς, παρά τις επιθετικές παρεμβάσεις, πολλές φορές αναπόφευκτου θανάτου.

Στη ΜΕΘ οφείλουν τη ζωή τους πολλοί ασθενείς, που επανήλθαν, παρά τις αρχικές σοβαρές βλάβες, στην οικογένειά τους και στις καθημερινές τους δραστηριότητες. Σε κάποιους άλλους, όμως, με σημαντικές και μη αναστρέψιμες βλάβες, ο χώρος αυτός προσφέρει μόνο μία προσωρινή επιβίωση. Χωρίς προοπτική ζωής, δημιουργώντας συνειδησιακούς και ηθικούς προβληματισμούς για τους θεράποντες ιατρούς και την οικογένεια του ασθενούς και σημαντικό οικονομικό κόστος για την κοινωνία. Τα μηχανήματα υποστήριξης ζωτικών λειτουργιών δεν χαρίζουν θεραπεία, απλώς παρατείνουν ή παρεμποδίζουν τη διαδικασία θανάτου. Αυτή η τεχνητή παράταση της ζωής προκαλεί καθημερινά στον εντατικολόγο συνειδησιακά διλήμματα όπως: πόσο ηθικό είναι να παρατείνουμε χωρίς όρια αυτή τη μηχανοεξαρτώμενη ζωή και για πόσο; Ποιος έχει την ευθύνη της τελικής απόφασης της διακοπής ή της συνέχισης της υποστήριξης;

Πιέσεις. Πέρα από τα πολλαπλά επιστημονικά προβλήματα διαχείρισης αυτών των ασθενών, ο εντατικολόγος βρίσκεται αντιμέτωπος σε μόνιμη βάση με την πιεστική διεκδίκηση μιας κλίνης ΜΕΘ όχι μόνο από τις άλλες νοσοκομειακές ειδικότητες, αλλά και από συγγενείς των ασθενών, πολιτικούς και διοικητικούς παράγοντες. Η έλλειψη κρεβατιών εντατικής θεραπείας στη χώρα μας αποτελεί διαχρονικό ιατρικό, πολιτικό και κοινωνικό μείζον πρόβλημα από την αρχή της λειτουργίας του ΕΣΥ. Η Ελλάδα κατέχει στον ευρωπαϊκό χώρο την τραγική πρωτιά σε τροχαία ατυχήματα και είναι ταυτόχρονα τελευταία σε αριθμό διαθέσιμων κλινών ΜΕΘ σε δημόσια νοσοκομεία. Ανά τακτά χρονικά διαστήματα, το θέμα αυτό εμφανίζεται στον στίβο της καθημερινότητας όπου οι σημερινοί και οι χθεσινοί πολιτικοί διαχειριστές του προβλήματος διασταυρώνουν τα ξίφη τους. Υπό αυτές τις συνθήκες η επιλογή των ασθενών που έχουν ανάγκη από νοσηλεία σε Μονάδες Εντατικής Θεραπείας αποτελεί ένα διαρκές ηθικό δίλημμα για τους θεράποντες, που η θέση τους παρομοιάζεται με αυτή του «τροχονόμου ζωής ή θανάτου».

Αναρωτιέμαι, μήπως θα έπρεπε οι πολιτικοί μας να διαθέσουν λίγες ώρες μιας ημέρας τους και να έρθουν να καθήσουν δίπλα μας, να ακούσουν τους νοσηλευτές, τους δυστυχισμένους συγγενείς, για να διαπιστώσουν και να κατανοήσουν το μεγέθος αυτού του ανθρώπινου δράματος; Τη λύση οφείλουν να τη δώσουν οι ίδιοι. Δεν αντέχουμε άλλο «ποντιοπιλατισμό».

Μελαγχολία και αγανάκτηση. Από το 1985 που πρωτοδιορίστηκα στο ΕΣΥ, στη ΜΕΘ του Λαϊκού Νοσοκομείου, το σκηνικό έχει ελάχιστα αλλάξει: Πολλές πολιτικές υποσχέσεις για αύξηση κλινών ΜΕΘ, συνεντεύξεις στις εφημερίδες και στην τηλεόραση.

Αυτό, όμως, που μου έχει απομείνει μετά από 22 χρόνια «κωπηλασίας» στις κρατικές ΜΕΘ είναι μια απέραντη μελαγχολία και αγανάκτηση για τη διαχρονική αδιαφορία και ανικανότητα του πολιτικού συστήματος της χώρας μας να λύσει αυτό το καθημερινό και ζωτικό θέμα της ανεπάρκειας κλινών ΜΕΘ.

Ο Ανδρέας Καραμπίνης είναι γιατρός- εντατικολόγος,διευθυντής της Μονάδας ΕντατικήςΘεραπείας στο Γενικό Κρατικό ΝοσοκομείοΑθηνών.

Πώς να πεις ότι ο άνθρωπός τους πεθαίνει;

Η ένταση δεν σταματάει ούτε στιγμή κατά τη διάρκεια της ημέρας. Οι συνεργάτες μου με ενημερώνουν για τον επικείμενο θάνατο ενός ασθενούς και προβληματίζομαι πώς θα το ανακοινώσουμε στους συγγενείς. Νέος άνθρωπος, 58 ετών με πολλαπλά προβλήματα υγείας εδώ και πέντε χρόνια. Η γυναίκα του δεν έφυγε από το νοσοκομείο ούτε μια στιγμή τον τελευταίο μήνα, που νοσηλευόταν στη ΜΕΘ. Η ιατρική και νοσηλευτική ομάδα τη συμπάθησε ιδιαιτέρως για την καλοσύνη της και τη στωικότητα με την οποία αντιμετώπιζε το δράμα της.

Ο θάνατός του δημιουργεί συναισθηματικό αδιέξοδο στους νοσηλευτές.

Κακώς δεν τηρήσαμε τη δεοντολογική και συναισθηματική απόσταση με το οικογενειακό περιβάλλον.

Η ήμερα τελείωσε όπως άρχισε: με προβλήματα προς επίλυση. Φεύγοντας από το νοσοκομείο στο τέλος του απογεύματος παρατηρώ στο προαύλιο έναν νεαρό σε ένα αναπηρικό τροχήλατο καρότσι. Με αναγνωρίζει πρώτος. Με χαιρετά κάνοντας μεγάλες κινήσεις με τα χέρια του. Του ανταποδίδω τον χαιρετισμό. Δεν τον αναγνωρίζω. Έπειτα από ώρα συνειδητοποιώ ότι είναι ο Γιάννης Κ. νοσηλεύτηκε 115 ημέρες στη Εντατική ύστερα από τροχαίο δυστύχημα, όπου έχασαν τη ζωή τους οι δύο συνεπιβάτες του. Ακόμα και τώρα, απορούμε πώς επέζησε και δεν έχει μεγάλη αναπηρία. Αλλά για περιπτώσεις σαν αυτή του Γιάννη και μόνο, αξίζει κανείς να συνεχίζει