Κατακτήσεις 100 χρόνων, που αντανακλούν τους αγώνες των εργαζομένων από τις αρχές του 20ού αιώνα μέχρι σήμερα, αναιρούνται μέσα σε λίγες μέρες υπό την πίεση του ΔΝΤ και της Ευρωπαϊκής Ενωσης.
Προβλέψεις του μνημονίου γυρίζουν το χάρτη των εργατικών και ασφαλιστικών δικαιωμάτων έναν αιώνα πίσω. Μια ιστορική διαδρομή στις κοινωνικές κατακτήσεις αρκεί για να αποδείξει του λόγου το αληθές:
1 Τα πρώτα δείγματα εργατικής νομοθεσίας δίνονται αμέσως μετά την οικονομική και πολιτική κρίση και το κίνημα 1909. Τότε καθιερώθηκε η αργία της Κυριακής και ορισμένων εορτών. Τα θεμέλια της εργατικής νομοθεσίας τέθηκαν από τις κυβερνήσεις των Φιλελευθέρων του Ελ. Βενιζέλου από το 1911 έως το 1920. Ο συνδικαλισμός, κατά τα πρότυπα των αναπτυγμένων βιομηχανικά χωρών, αναγνωρίστηκε ως αναγκαία συνθήκη για τον εκσυγχρονισμό της ελληνικής κοινωνίας.
Με βάση την αντίληψη αυτή το Σύνταγμα του 1911 θέσπισε ένα φιλελεύθερο πλαίσιο λειτουργίας των εργατικών σωματείων και τη μονιμότητα των δημόσιων υπαλλήλων. Στις μελέτες του ΙΝΕ της ΓΣΕΕ και της ΑΔΕΔΥ για την κωδικοποίηση της εργατικής νομοθεσίας (Γ. Κουζής, Δ. Κατσορίδας, Ν. Παλαιολόγος), στο αρχείο των νομικών τους υπηρεσιών και στις μελέτες που έχουν υποβάλει εργατολόγοι (Α. Καζάκος, Δ. Τραυλός-Τζανετάτος, Α. Μητρόπουλος, Τ. Πετρόπουλος κ.ά.) αποτυπώνονται οι κρίσιμες καμπές της εργατικής πολιτικής.
2 Το 1920 νομοθετείται η εργάσιμη ημέρα των 8 ωρών που εφαρμόστηκε πρώτη φορά το καλοκαίρι του 1924, αρχικά για τους τυπογράφους της Αθήνας και τους μεταλλωρύχους του Λαυρίου. Σταδιακά μέχρι το 1936 καθιερώνεται σε όλους τους χώρους εργασίας, εκτός από τις υπηρεσίες του Δημοσίου. Σήμερα ξαναγυρίζουμε στην ελαστική εργασία.
3 Το 1920 ψηφίζεται και ο νόμος 2112 περί «καταγγελίας συμβάσεων υπαλλήλων, εργατών, υπηρετών» που ορίζει το χρόνο προειδοποίησης και το ποσό αποζημίωσης σε περίπτωση απόλυσης και έκτοτε ίσχυε μέχρι τώρα χωρίς καμία αλλαγή. Με τις ρυθμίσεις αυτές αμβλύνθηκαν οι συγκρούσεις και παράλληλα εισήχθη η πρακτική των διαπραγματεύσεων της κυβέρνησης με τα συνδικάτα και τις εργοδοτικές ενώσεις για τη βελτίωση των συνθηκών εργασίας και τις αμοιβές.
Στο πλαίσιο αυτό δημιουργήθηκε στο υπουργείο Εθνικής Οικονομίας το «συμβούλιο για την εργασία και την κοινωνική πρόνοια» με τη συμμετοχή των συνδικάτων και των εργοδοτικών οργανώσεων, αν και στην πορεία φάνηκε πως ο ρόλος του ήταν περισσότερο συμβολικός. Ιδιαίτερη θέση στο νομοθετικό έργο της περιόδου αυτής κατέχει η ρύθμιση της εργασίας των γυναικών και των παιδιών. Στις εκθέσεις του σώματος επιθεωρητών, που ιδρύθηκε το 1912.
4 Το κόστος εργασίας υπολογιζόταν γύρω στο 20 με 25% του συνολικού κόστους παραγωγής, το χαμηλότερο σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες, όπως αναφέρεται σε μελέτη του Ξ. Ζολώτα (1926), ως αποτέλεσμα της υπερπροσφοράς ανειδίκευτης εργασίας και της ανεξέλεγκτης εργασίας γυναικών και παιδιών. Ηταν τόσο χαμηλά τα ημερομίσθια ώστε να εγείρεται το ερώτημα μήπως τελικά αποτέλεσαν αντικίνητρο εκσυγχρονισμού της παραγωγής.
5 Την περίοδο του Μεσοπολέμου μπαίνουν και οι βάσεις για την κοινωνική ασφάλιση. Το 1922 ψηφίζεται ο νόμος περί «υποχρεωτικής ασφάλισης εργατών και υπαλλήλων» και το 1934 ο νόμος περί «ενιαίας κοινωνικής ασφαλίσεως». Ο νόμος αρχίζει να εφαρμόζεται τον Σεπτέμβριο του 1936, επί Ι. Μεταξά, με την ίδρυση του ΙΚΑ, ενώ έναν χρόνο νωρίτερα δοκιμάστηκε η εφαρμογή των συλλογικών συμβάσεων εργασίας.
Οι συγκρούσεις ήταν σφοδρές με αποκορύφωμα την αιματηρή καταστολή της εργατικής εξέγερσης της Θεσσαλονίκης. Λίγους μήνες μετά, την 4η Αυγούστου 1936, επιβάλλεται η δικτατορία, μία ημέρα πριν από τη γενική απεργία των συνδικάτων.
6 Μετά τον πόλεμο ιδρύεται υπουργείο Εργασίας και το Ταμείο Ανεργίας (1946), για να απορροφηθούν οι κοινωνικοί κραδασμοί και να περιοριστεί η επιρροή των αριστερών σωματείων. Τίθεται ξανά σε εφαρμογή το σύστημα των συλλογικών συμβάσεων, κρατώντας πάντως η κυβέρνηση τον τελευταίο λόγο στη ρύθμιση των κατώτατων μισθών.
7 Οι εργατικές κινητοποιήσεις τη διετία 1964-65 φέρνουν την Ελλάδα πρώτη σε απεργίες σε όλο τον κόσμο. Οι διεκδικήσεις της περιόδου εκείνης έχουν ως αποτέλεσμα την αύξηση των μισθών κατά 31,6% στην τριετία, την καθιέρωση του επιδόματος αδείας, καθώς και το επίδομα ανθυγιεινής εργασίας σε αρκετούς κλάδους, τη μείωση του ορίου συνταξιοδότησης σε πολλά επαγγέλματα που χαρακτηρίστηκαν βαρέα και ανθυγιεινά ενώ με νόμο καθιερώνεται η 1η Μαΐου ως αργία.
8 Η χούντα διαλύει τις συνδικαλιστικές οργανώσεις και διορίζει στα συνδικαλιστικά όργανα ανθρώπους προσκείμενους στο καθεστώς.
9 Μετά το 1974 με την κυβέρνηση του Κωνσταντίνου Καραμανλή επανέρχονται οι συλλογικές διαπραγματεύσεις.
10 Με το νόμο 1264/1982 η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ καταργεί το ν.330 της κυβέρνησης Καραμανλή για το λοκ-άουτ. Ακολούθησε η ψήφιση του νόμου για τον έλεγχο των ομαδικών απολύσεων (1387/1983), με τον οποίο τέθηκαν τα όρια που ισχύουν και σήμερα. Παράλληλα με τις συλλογικές συμβάσεις, που ορίζουν τους βασικούς μισθούς και τα μίνιμουμ ημερομίσθια, θεσμοθετούνται οι κλαδικές συμβάσεις με βελτιωμένες αμοιβές και παροχές για τους εργαζόμενους των βαρέων και ανθυγιεινών και των δημόσιων επιχειρήσεων.
Προσλήψεις στις ΔΕΚΟ
Επίσης, εισάγονται ευνοϊκές ρυθμίσεις για τις μητέρες, τους πολύτεκνους και τα άτομα με ειδικές ανάγκες και κοινωνικά κριτήρια με μοριοδότηση στις προσλήψεις δημόσιων υπαλλήλων και εργαζομένων στις ΔΕΚΟ.
11 Το φθινόπωρο του 1985 το σταθεροποιητικό πρόγραμμα της κυβέρνησης του Α. Παπανδρέου προκαλεί τη σφοδρή αντίδραση των συνδικάτων. Στις 11 Οκτωβρίου ανακοινώνεται υποτίμηση της δραχμής κατά 15%, περιορισμός της ΑΤΑ, περικοπές επιδομάτων και αυξήσεις τιμολογίων των δημόσιων οργανισμών.
Στις 19 Οκτωβρίου δημοσιεύεται το ΠΔ με το οποίο απαγορεύονται μισθολογικές αυξήσεις πάνω από την εισοδηματική πολιτική της κυβέρνησης.
12 Το 1990 με το νόμο 1876 της οικουμενικής κυβέρνησης για τις ελεύθερες συλλογικές διαπραγματεύσεις, που ψηφίστηκε από όλα τα κόμματα, θεσπίζεται ο μηχανισμός μεσολάβησης και διαιτησίας (ΟΜΕΔ) που δίνει στους εργαζόμενους το δικαίωμα της μονομερούς προσφυγής στη διαιτησία, ως έκφραση ενός κοινωνικού, οικονομικού και πολιτικού συμβολαίου.
Ολα αυτά λοιπόν που κατοχυρώθηκαν βήμα βήμα σε διάρκεια 100 χρόνων σήμερα κατεδαφίζονται με συνοπτικές διαδικασίες.
Του ΜΠΑΜΠΗ ΑΓΡΟΛΑΜΠΟΥ
