Πρωτοβουλία Οικονομολόγων Υπάρχουν εναλλακτικοί δρόμοι

Πρωτοβουλία Οικονομολόγων
Υπάρχουν εναλλακτικοί δρόμοι
Η βαθιά κρίση στην οποία οδήγησε την παγκόσμια οικονομία η νεοφιλελεύ-
θερη στρατηγική οφείλεται σε δύο σοβαρές επιλογές. Στη συνεχή αφενός α-
ναδιανομή του εισοδήματος σε βάρος των μισθωτών και των λαϊκών τάξεων,
με στόχο την αύξηση της κερδοφορίας του κεφαλαίου και του πλούτου των
ανώτερων τάξεων, και με αποτέλεσμα τη μείωση της ενεργού ζήτησης. Στην
επίσης συνεχή αύξηση του ιδιωτικού και δημοσίου χρέους της οικονομίας με
στόχο την αντιστάθμιση με αυτό τον τρόπο της στασιμότητας ή μείωσης της
ζήτησης από την πλευρά της πραγματικής οικονομίας.
Η κυρίαρχη σήμερα προσέγγιση για την αντιμετώπιση της κρίσης, η προσέγ-
γιση της Ευρωπαϊκής Ένωσης, του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου και τελικά
η επιλογή της ελληνικής κυβέρνησης, είναι αυτή που υποστηρίζει την εξα-
σφάλιση πάση θυσία ακόμα και της εκβιαστικής κερδοφορίας του τραπεζικού
και επιχειρηματικού κεφαλαίου, διαμέσου και πάλι της αναδιανομής του ει-
σοδήματος σε βάρος των μισθωτών, των κατώτερων εισοδημάτων, ειδικότε-
ρα των νέων, και φυσικά των ανέργων. Πρόκειται για την εξασφαλισμένη οδό
προς την ύφεση, την ανεργία, την επιδείνωση των κοινωνικών υπηρεσιών, τη
μείωση των συντάξεων, τη σοβαρή συρρίκνωση των κοινωνικών δικαιωμάτων
και την πλήρη απορρύθμιση των εργασιακών σχέσεων.
Η αναθέρμανση της πραγματικής οικονομίας και η αποκατάσταση του κοι-
νωνικού κράτους και των κοινωνικών δικαιωμάτων απαιτούν μια αντίστροφη
πολιτική. Με στόχους την ισχυρή και άμεση αναδιανομή του εισοδήματος
προς όφελος της απασχόλησης και των κατώτερων εισοδημάτων και την ε-
λάφρυνση του βάρους του χρέους, την παραγωγική ανασυγκρότηση και τον
οικολογικό μετασχηματισμό της οικονομίας. Στην κατεύθυνση αυτή επιβάλ-
λεται η επιμονή στην ανάπτυξη συνεργασιών με τις χώρες του ευρωπαϊκού
Νότου, τη διεκδίκηση της θεσμικής θωράκισης του ευρώ και τη θεσμοθέτηση
μηχανισμού αναπτυξιακής σύγκλισης, καθώς και η αξιοποίηση κάθε άλλης
δυνατότητας αμοιβαίας επωφελούς διεθνούς συνεργασίας σε ό,τι αφορά στο
δημόσιο χρέος. Οι όποιες ρυθμίσεις επιχειρηθούν ή επιβληθούν θα πρέπει να
υπηρετούν τους παραπάνω στόχους.
Το αδιέξοδο στο οποίο προσπαθεί να απαντήσει η προσφυγή στον Μηχανι-
σμό Στήριξης (Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ΕΚΤ και το ΔΝΤ) δεν αφορά τον δανεισμό
του δημοσίου, αλλά αφορά την απροθυμία του ελληνικού κράτους να εξα-
σφαλίσει την πληρωμή των ετήσιων τόκων του χρέους που προσεγγίζει τα 13
δισ. ευρώ. Πρόκειται για ένα ποσό που ισοδυναμεί με 5% περίπου του ΑΕΠ.
Κινδυνεύει δηλαδή να οδηγηθεί η χώρα σε έναν κατήφορο επιδείνωσης της
2
ύφεσης, εκρηκτικής αύξησης της ανεργίας και της μαζικής φτώχειας, επειδή
δεν θέλησε η κυβέρνηση να επιτύχει άμεσα και αποτελεσματικά μία αναδια-
νομή εισοδήματος διαμέσου της φορολογίας, η οποία να αντιστοιχεί σε αυτό
το ποσοστό του εθνικού εισοδήματος, και να λάβει μέτρα ανάκαμψης της
παραγωγής και βελτίωσης της κοινωνικής αποτελεσματικότητας των δαπα-
νών.
Αλλά η νεοφιλελεύθερη προσέγγιση υποστηρίζει μια δραματική αναδιανομή
εισοδήματος σε βάρος των μισθωτών και των φτωχότερων κατηγοριών του
πληθυσμού: πρόκειται για μειώσεις των μισθών και των λοιπών εισοδημάτων
που μπορεί να φθάσουν από 10% μέχρι 20%, και μέχρι 30% μείωση των συ-
ντάξεων. Αυτή η νέα μεταφορά εισοδημάτων προς το χρηματιστικό κεφάλαιο
και τα ανώτερα εισοδήματα δεν θα επιλύσει, αλλά, στην καλύτερη περίπτω-
ση, θα μεταθέσει το πρόβλημα του χρέους, ενώ θα επισπεύσει την κατάρ-
ρευση και διάλυση της ελληνικής οικονομίας και κοινωνίας, με τον περιορι-
σμό των δυνατοτήτων παραγωγής πρωτογενών πλεονασμάτων. Και μπορεί
να προβλέψει κανείς ότι μια τέτοια αδύναμη οικονομία θα αδυνατεί να υπο-
στηρίξει παραγωγικά την παραμονή της, για πολύ, στη ζώνη του ευρώ.
Ποιος οδήγησε την ελληνική οικονομία, τους εργαζόμενους, τους ανέργους
και τους συνταξιούχους σ' αυτή τη δυσμενή κατάσταση; Ποιος οδήγησε την
ελληνική οικονομία στην κρίση του δανεισμού, του χρέους, της απασχόλησης
και της ανταγωνιστικότητας. Διότι, ενώ είχαμε στο διάστημα 1998-2008 αύ-
ξηση του κόστους εργασίας κατά 1%, η επιδείνωση του επιπέδου ανταγωνι-
στικότητας ήταν 26,8%, την περίοδο 2000-2009. Φταίει λοιπόν η διεθνής οι-
κονομική κρίση ή η εφαρμοζόμενη οικονομική και κοινωνική πολιτική μονε-
ταριστικής έμπνευσης που εφαρμόζεται τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα;
Πώς εξηγείται ότι η ελληνική οικονομία κατά τη διάρκεια των τελευταίων δέ-
κα ετών με συνεχή αύξηση του ΑΕΠ και έντονη ανισοκατανομή του εισοδή-
ματος προσφεύγει σε δανεισμό και συνεχή αύξηση του δημόσιου χρέους; Σε
ποιους λόγους οφείλεται αυτό το «ελληνικό παράδοξο» που έχει οδηγήσει
την ελληνική οικονομία, ιδιαίτερα μετά το 2007 σ' αυτή τη δυσμενή δημοσιο-
νομική, κοινωνική και παραγωγική κατάσταση; Η επιστημονική έρευνα έχει
αποδείξει ότι το σημερινό δημοσιονομικό και παραγωγικό πρόβλημα της χώ-
ρας δεν οφείλεται στο επίπεδο των μισθών και των συντάξεων.
Εμείς θεωρούμε ότι οφείλεται κατά κύριο και αποκλειστικό λόγο στη δανεια-
κή μεγέθυνση της δημόσιας και ιδιωτικής κατανάλωσης, στις υπερτιμολογή-
σεις των κρατικών προμηθειών, στις φοροαπαλλαγές προς τις επιχειρήσεις
που στέρησαν από έσοδα τον Κρατικό Προϋπολογισμό (7,7% του ΑΕΠ οι άμε-
σοι φόροι στην Ελλάδα, 13,1% του ΑΕΠ οι άμεσοι φόροι στην Ε.Ε. των 27,
συμμετοχή στην Ελλάδα των μισθωτών και συνταξιούχων κατά 81,5% στο δη-
λωθέν εισόδημα φυσικών προσώπων και κατά 78,7% στη φορολογία του ει-
σοδήματος φυσικών προσώπων), στην ανισοκατανομή του εισοδήματος,
3
στην απελευθέρωση της φοροδιαφυγής και στην κατάρρευση του μηχανι-
σμού ελέγχου είσπραξης των εσόδων του κράτους, στην εισφοροδιαφυγή,
την ευέλικτη, την αδήλωτη και ανασφάλιστη εργασία καθώς και στη συρρί-
κνωση του τεχνολογικού και καινοτομικού δυναμικού της χώρας.
Αυτό που προτείνουμε ως την οδό για την αναθέρμανση της οικονομίας και
την κοινωνική ανασυγκρότηση είναι να πραγματοποιηθεί μια αντίθετη ανα-
διανομή του εισοδήματος, να μεταφερθούν στα δημόσια ταμεία πόροι και
εισοδήματα από τους έχοντες και κατέχοντες και όχι από τους μισθωτούς και
τους φτωχούς. Είναι δυνατόν στις σημερινές κρίσιμες περιστάσεις για το μέλ-
λον της οικονομίας και της κοινωνίας να υλοποιηθεί μια αύξηση της φορολο-
γίας κατά 10 μονάδες του ΑΕΠ, η οποία θα προέλθει κατά το μισό από την
πραγματική αποκατάσταση της φορολογικής δικαιοσύνης και κατά το άλλο
μισό από την αναδιανομή του εισοδήματος και την επιβολή ενός πράσινου
φόρου. Βεβαίως, μετά και τις τελευταίες εξελίξεις -όπου στην ουσία έχουν
δημιουργηθεί συνθήκες «παγίδας του χρέους»- το πρόβλημα είναι ταυτόχρο-
να και δημοσιονομικό και αναπτυξιακό. Άρα, πέρα από την πλευρά των εσό-
δων, σημαντική διάσταση της πολιτικής πρέπει να είναι και η μείωση των μη
αποδοτικών δαπανών του δημοσίου και η αύξηση της αποτελεσματικότητας
του δημόσιου τομέα, στο πλαίσιο ενός συνολικού σχεδίου, οικονομικής και
κοινωνικής ανάπτυξης, μεσομακροχρόνιου ορίζοντα.
Με αυτό τον τρόπο θα εξασφαλιστεί η πληρωμή των τόκων του δημοσίου
χρέους, αλλά θα υπάρχουν και πόροι διαθέσιμοι για τη στήριξη της βιωσιμό-
τητας του συστήματος κοινωνικής ασφάλισης, για την άμεση δημιουργία θέ-
σεων εργασίας σε κοινωνικές υπηρεσίες (4 δισ. ευρώ τον χρόνο ισοδυναμούν
με 200.000 ως 250.000 θέσεις εργασίας) και για την αύξηση των δημοσίων
επενδύσεων κατά 40% περίπου. Το πρόσθετο διαθέσιμο ποσό για τη στήριξη
της οικονομίας θα ισοδυναμεί ετησίως με το τριπλάσιο των πόρων του ΕΣΠΑ
και θα εξασφαλίσει την απαρχή μιας πορείας ανασυγκρότησης της ελληνικής
οικονομίας σε αναπτυξιακή και αναδιανεμητική κατεύθυνση και θα έχει επι-
βαρύνει μόνο την πολυτελή κατανάλωση και τις πολυτελείς εισαγωγές.
Η προτεινόμενη από τον μηχανισμό «στήριξης» μείωση των αμοιβών της ερ-
γασίας στον ιδιωτικό και τον δημόσιο τομέα εμφανίζεται ως το μέσο για την
αποκατάσταση της ανταγωνιστικότητας της ελληνικής οικονομίας. Αλλά η
βύθιση της οικονομίας στην ύφεση και στην αύξηση της ανεργίας θα οδηγή-
σει αναπόφευκτα σε κλείσιμο επιχειρήσεων, σε απολύσεις, σε απαξίωση ε-
πομένως του υλικού και ανθρώπινου παραγωγικού δυναμικού, καθώς και
στη συνέχιση της επιδείνωσης του επιπέδου ανταγωνιστικότητας, με αποτέ-
λεσμα να χρειαστούν δύο δεκαετίες για την ανασυγκρότηση ακόμα και των
υπαρκτών σήμερα παραγωγικών δυνατοτήτων. Για την ανασυγκρότηση του
παραγωγικού ιστού, τη βελτίωση της παραγωγικότητας, της καινοτομικής ι-
κανότητας της οικονομίας και της διαρθρωτικής ανταγωνιστικότητας, χρειά-
4
ζεται αντίθετα να δοθεί άμεσα προτεραιότητα στον σχεδιασμό νέων πολιτι-
κών για την ενέργεια και το περιβάλλον, τη βιομηχανία, την αγροτική οικονο-
μία και τη στήριξη των μικρών επιχειρήσεων.
Μια τέτοια στρατηγική δεν αφορά σήμερα μόνο την ελληνική οικονομία και
την ιδιαιτερότητά της. Αποτελεί μια αξιόπιστη και βιώσιμη στρατηγική για τις
περισσότερες υπερχρεωμένες και ελλειμματικές οικονομίες της Ευρωπαϊκής
Ένωσης και επομένως για το σύνολο της ζώνης του ευρώ και της Ευρωπαϊκής
Ένωσης. Θα αποδειχθεί σύντομα ότι η χρησιμοποίηση για την αντιμετώπιση
της κρίσης των μεθόδων και των νεοφιλελεύθερων αντιλήψεων και πολιτικών
που οδήγησαν σε αυτήν δεν μπορεί παρά να φέρει μια βαθύτερη επιβράδυν-
ση της οικονομίας και επιβάρυνση της κοινωνίας στο σύνολο της Ευρώπης.
Μια ριζοσπαστική στρατηγική για την αντιμετώπιση της κρίσης στην Ελλάδα
αποτελεί μια ουσιαστική συμβολή στη διαμόρφωση εναλλακτικών αναπτυξι-
ακών και αναδιανεμητικών πολιτικών στο επίπεδο της ευρωπαϊκής ηπείρου.
Οι ιδέες αυτές κατατίθενται στον δημόσιο διάλογο, που πρέπει, επιτέλους,
να αναπτυχθεί με στόχο τη διαμόρφωση μιας εναλλακτικής οικονομικής πο-
λιτικής, βιώσιμης, κοινωνικά δίκαιης και αποτελεσματικής για τον κόσμο της
εργασίας, της γνώσης και την κοινωνία συνολικά.
Κώστας Βεργόπουλος
Γιάννης Δραγασάκης
Πέτρος Λινάρδος-Ρυλμόν
Σάββας Ρομπόλης